టైగర్ రిజర్వ్ (Tiger Reserve):
- టైగర్ రిజర్వ్ అనేది భారతదేశంలోని పులుల సంరక్షణ కోసం ప్రభుత్వంచే ప్రత్యేకంగా నియమించబడిన రక్షిత ప్రాంతం. ఈ రిజర్వ్లను ప్రాజెక్ట్ టైగర్ (Project Tiger) కింద భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసింది.
- ప్రాజెక్ట్ టైగర్ ని అప్పటి ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ ఉత్తరాఖండ్ లోని జిమ్ కార్బెట్ నేషనల్ పార్క్ లో 1 ఏప్రిల్ 1973న ప్రారంభించారు. దేశంలో అంతరించిపోతున్న పులుల జనాభాను పెంపొందించి పర్యావరణ సమతుల్యతను కాపాడుకోవడానికి దీనిని చేపట్టారు.
- టైగర్ రిజర్వ్లు పులి జాతుల పరిరక్షణకు మాత్రమే కాకుండా ఆ ప్రాంతం యొక్క మొత్తం జీవవైవిధ్యాన్ని కాపాడటానికి దోహదపడుతాయి.
- పర్యావరణ పర్యాటకం మరియు ఇతర స్థిరమైన అభివృద్ధి కార్యకలాపాల ద్వారా స్థానికులకు ఇవి ముఖ్యమైన ఆదాయ వనరుగా కూడా పనిచేస్తాయి.
- టైగర్ రిజర్వ్లను నేషనల్ టైగర్ కన్జర్వేషన్ అథారిటీ (NTCA) నిర్వహిస్తుంది.
- ప్రస్తుతం, భారతదేశంలో 53 టైగర్ రిజర్వ్లు ఉన్నాయి. ఇవి 75,796.83 చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో వ్యాపించి ఉన్నాయి.
రాష్ట్రాల వారీగా (State wise):
S.No. | State | Name of Tiger Reserve | Year of Inclusion under Project Tiger | Year of Notification/ Re-notification under Section 38V, WPA, 1972, India | Total area (In Sq.Km.) |
---|---|---|---|---|---|
1 | Andhra Pradesh (1) |
Nagarjunsagar Srisailam | 1982-1983 | 2007 | 3,296.31 |
2 | Arunachal Pradesh (3) |
Kamlang | 2016-2017 | 2015 | 783.00 |
3 | Namdapha | 1982- 1983 | 1987 | 2,052.82 | |
4 | Pakke | 1999-2000 | 2012 | 1,198.45 | |
5 | Assam (4) |
Kaziranga | 2008-2009 | 2007 | 1,173.58 |
6 | Manas | 1973-1974 | 2008 | 2,837.10 | |
7 | Nameri | 1999-2000 | 2000 | 464.00 | |
8 | Orang | 2016 | 2016 | 492.46 | |
9 | Bihar (1) |
Valmiki | 1989-1990 | 2012 | 899.38 |
10 | Chhattisgarh (3) |
Achanakmar | 2008-2009 | 2009 | 914.01 |
11 | Indravati | 1982-1983 | 2009 | 2,799.07 | |
12 | Udanti-Sitanadi | 2008-2009 | 2009 | 1,842.54 | |
13 | Jharkhand (1) |
Palamau | 1973-1974 | 2012 | 1,129.93 |
14 | Karnataka (5) |
Bandipur | 1973-1974 | 2007 | 1,456.30 |
15 | Bhadra | 1994-1995 | 2007 | 1,064.29 | |
16 | Biligiri Ranganatha Temple | 2010-2011 | 2011 | 574.82 | |
17 | Dandeli-Anshi (Kali) | 2008-2009 | 2007 | 1,097.51 | |
18 | Nagarhole | 2008-2009 | 2007 | 1,205.76 | |
19 | Kerala (2) |
Parambikulam | 2008-2009 | 2009 | 643.66 |
20 | Periyar | 1978-1979 | 2007 | 925.00 | |
21 | Madhya Pradesh (6) |
Bandhavgarh | 1993-1994 | 2007 | 1,536.93 |
22 | Kanha | 1973-1974 | 2007 | 2,051.79 | |
23 | Panna | 1993-1994 | 2007 | 1,598.10 | |
24 | Pench | 1992-1993 | 2007 | 1,179.63 | |
25 | Sanjay-Dubri | 2008-2009 | 2011 | 1,674.50 | |
26 | Satpura | 1999-2000 | 2007 | 2,133.30 | |
27 | Maharashtra (6) |
Bor | 2014 | 2012 | 816.27 |
28 | Melghat | 1973-1974 | 2007 | 2,768.52 | |
29 | Nawegaon-Nagzira | 2013-2014 | 2013 | 1,894.94 | |
30 | Pench | 1998-1999 | 2007 | 741.22 | |
31 | Sahyadri | 2009-2010 | 2012 | 1,165.57 | |
32 | Tadoba-Andhari | 1993-1994 | 2007 | 1,727.59 | |
33 | Mizoram (1) |
Dampa | 1994-1995 | 2007 | 988.00 |
34 | Odisha (2) |
Satkosia | 2008-2009 | 2007 | 963.87 |
35 | Similipal | 1973-1974 | 2007 | 2750.00 | |
36 | Rajasthan (4) |
Mukandra Hills | 2013-2014 | 2013 | 759.99 |
37 | Ramgarh Vishdhari | 2022 | 2022 | 1,501.89 | |
38 | Ranthambore | 1973-1974 | 2007 | 1,411.29 | |
39 | Sariska | 1978-1979 | 2007 | 1,213.34 | |
40 | Tamil Nadu (5) |
Anamalai | 2008-2009 | 2007 | 1,479.87 |
41 | Kalakad-Mundanthurai | 1988-1989 | 2007 | 1,601.54 | |
42 | Mudumalai | 2008-2009 | 2007 | 688.59 | |
43 | Sathyamangalam | 2013-2014 | 2013 | 1,408.40 | |
44 | Srivilliputhur Megamalai | 2020-2021 | 2021 | 1,016.57 | |
45 | Telangana (2) |
Amrabad | 2014-2015 | 2015 | 2,611.39 |
46 | Kawal | 2012-2013 | 2012 | 2,015.44 | |
47 | Uttar Pradesh (4) |
Dudhwa | 1987-1988 | 2007 | 2,201.77 |
48 | Pilibhit | 2014 | 2014 | 730.25 | |
49 | Ranipur | 2022-2023 | 2022 | 529.36 | |
# | Amanagarh buffer | 2012-2013 | 2012 | 80.60 | |
50 | Uttarakhand (2) |
Corbett | 1973-1974 | 2010 | 1288.31 |
51 | Rajaji | 2015 | 2015 | 1075.17 | |
52 | West Bengal (2) |
Buxa | 1982-1983 | 2009 | 7,57.90 |
53 | Sunderbans | 1973-1974 | 2007 | 2,584.89 |
#అమనగర్ బఫర్ ను టైగర్ రిజర్వుగా 2012లో ప్రకటించినప్పటికీ దాన్ని పూర్తిస్థాయిలో గుర్తించాల్సి ఉంది.
క్రమ సంఖ్య వారీగా (Serial number wise):
S.No. | Name of Tiger Reserve | State | Year of Inclusion under Project Tiger | Year of Notification/ Re-notification under Section 38V, WPA, 1972, India | Total area (In Sq.Km.) |
---|---|---|---|---|---|
1 | Bandipur | Karnataka | 1973-1974 | 2007 | 1,456.30 |
2 | Corbett | Uttarakhand | 1973-1974 | 2010 | 1288.31 |
# | Amanagarh buffer | Uttarakhand | 2012-2013 | 2012 | 80.60 |
3 | Kanha | Madhya Pradesh | 1973-1974 | 2007 | 2,051.79 |
4 | Manas | Assam | 1973-1974 | 2008 | 2,837.10 |
5 | Melghat | Maharashtra | 1973-1974 | 2007 | 2,768.52 |
6 | Palamau | Jharkhand | 1973-1974 | 2012 | 1,129.93 |
7 | Ranthambore | Rajasthan | 1973-1974 | 2007 | 1,411.29 |
8 | Similipal | Odisha | 1973-1974 | 2007 | 2750.00 |
9 | Sunderbans | West Bengal | 1973-1974 | 2007 | 2,584.89 |
10 | Periyar | Kerala | 1978-1979 | 2007 | 925.00 |
11 | Sariska | Rajasthan | 1978-1979 | 2007 | 1,213.34 |
12 | Buxa | West Bengal | 1982-1983 | 2009 | 7,57.90 |
13 | Indravati | Chattisgarh | 1982-1983 | 2009 | 2,799.07 |
14 | Namdapha | Arunachal Pradesh | 1982- 1983 | 1987 | 2,052.82 |
15 | Nagarjunsagar Srisailam | Andhra Pradesh | 1982-1983 | 2007 | 3,296.31 |
16 | Dudhwa | Uttar Pradesh | 1987-1988 | 2007 | 2,201.77 |
17 | Kalakad-Mundanthurai | Tamil Nadu | 1988-1989 | 2007 | 1,601.54 |
18 | Valmiki | Bihar | 1989-1990 | 2012 | 899.38 |
19 | Pench | Madhy Pradesh | 1992-1993 | 2007 | 1,179.63 |
20 | Tadoba-Andhari | Maharashtra | 1993-1994 | 2007 | 1,727.59 |
21 | Bandhavgarh | Madhya Pradesh | 1993-1994 | 2007 | 1,536.93 |
22 | Panna | Madhya Pradesh | 1993-1994 | 2007 | 1,598.10 |
23 | Dampa | Mizoram | 1994-1995 | 2007 | 988.00 |
24 | Bhadra | Karnataka | 1994-1995 | 2007 | 1,064.29 |
25 | Pench | Maharashtra | 1998-1999 | 2007 | 741.22 |
26 | Pakke | Arunachal Pradesh | 1999-2000 | 2012 | 1,198.45 |
27 | Nameri | Assam | 1999-2000 | 2000 | 464.00 |
28 | Satpura | Madhya Pradesh | 1999-2000 | 2007 | 2,133.30 |
29 | Anamalai | Tamil Nadu | 2008-2009 | 2007 | 1,479.87 |
30 | Udanti-Sitanadi | Chattisgarh | 2008-2009 | 2009 | 1,842.54 |
31 | Satkosia | Odisha | 2008-2009 | 2007 | 963.87 |
32 | Kaziranga | Assam | 2008-2009 | 2007 | 1,173.58 |
33 | Achanakmar | Chattisgarh | 2008-2009 | 2009 | 914.01 |
34 | Dandeli-Anshi (Kali) | Karnataka | 2008-2009 | 2007 | 1,097.51 |
35 | Sanjay-Dubri | Madhya Pradesh | 2008-2009 | 2011 | 1,674.50 |
36 | Mudumalai | Tamil Nadu | 2008-2009 | 2007 | 688.59 |
37 | Nagarhole | Karnataka | 2008-2009 | 2007 | 1,205.76 |
38 | Parambikulam | Kerala | 2008-2009 | 2009 | 643.66 |
39 | Sahyadri | Maharashtra | 2009-2010 | 2012 | 1,165.57 |
40 | Biligiri Ranganatha Temple | Karnataka | 2010-2011 | 2011 | 574.82 |
41 | Kawal | Telangana | 2012-2013 | 2012 | 2,015.44 |
42 | Sathyamangalam | Tamil Nadu | 2013-2014 | 2013 | 1,408.40 |
43 | Mukandra Hills | Rajasthan | 2013-2014 | 2013 | 759.99 |
44 | Nawegaon-Nagzira | Maharashtra | 2013-2014 | 2013 | 1,894.94 |
45 | Amrabad | Telangana | 2014-2015 | 2015 | 2,611.39 |
46 | Pilibhit | Uttar Pradesh | 2014 | 2014 | 730.25 |
47 | Bor | Maharashtra | 2014 | 2012 | 816.27 |
48 | Rajaji | Uttarakhand | 2015 | 2015 | 1075.17 |
49 | Orang | Assam | 2016 | 2016 | 492.46 |
50 | Kamlang | Arunachal Pradesh | 2016-2017 | 2015 | 783.00 |
51 | Srivilliputhur Megamalai | Tamil Nadu | 2020-2021 | 2021 | 1,016.57 |
52 | Ramgarh Vishdhari | Rajasthan | 2022 | 2022 | 1,501.89 |
53 | Ranipur | Uttar Pradesh | 2022-2023 | 2022 | 529.36 |
#అమనగర్ బఫర్ ను టైగర్ రిజర్వుగా 2012లో ప్రకటించినప్పటికీ దాన్ని పూర్తిస్థాయిలో గుర్తించాల్సి ఉంది.
ఇతర అంశాలు:
- దేశంలో తొలి టైగర్ రిజర్వ్ ⇒ బందీపూర్ (కర్ణాటక)
- విస్తీర్ణం పరంగా అతి పెద్ద టైగర్ రిజర్వ్ ⇒ నాగార్జునసాగర్ శ్రీశైలం (3,296.31 చ.కి.మీ)
- విస్తీర్ణం పరంగా అతి చిన్న టైగర్ రిజర్వ్ ⇒ నమేరి టైగర్ రిజర్వ్ (464 చ.కి.మీ)